Ontdek de Landbouw in Suriname

Suriname heeft op landbouwgebied enorm veel te bieden voor ondernemers, investeerders en studenten.

De huidige bedrijvigheid en de duurzame mogelijkheden, die nog grotendeels onbenut zijn, worden op deze page toegelicht.

Op deze pagina vindt u vele suggesties voor cash crops en andere mogelijkheden voor landbouw in Suriname.

Tropisch Paradijs

Suriname heeft een oppervlakte van 163.820 km², een kustlijn van 386 km en grenst aan Brazilië, Guyana en Frans-Guyana.

Het landschap bestaat uit moerassen en heuvellandschappen met in het zuiden cen midden verschillende bergketens.

Het land is grotendeels bedekt met tropisch regenwoud en wordt doorsneden door een aantal rivieren die van het zuiden naar het noorden lopen, zoals onder andere de Suriname-rivier.

Alles in Suriname groeit en bloeit snel, hard, mooi en veel vanwege het unieke gematigde tropische klimaat.

Met voldoende kennis van zaken aangaande planten en ziektebestrijding kan bijna alles worden verbouwd dat mogelijk is.

Exportpotentieel

In 2023 is het volume van export van rijst, groente, fruit en aardvruchten te verwaarlozen vergeleken met historische cijfers.

Tot diep in de jaren tachtig van de vorige eeuww (1980) exporteerde diverse Surinaamse agro ondernemers grote volumes van landbouw-, veeteelt en visserijproducten naar landen zoals Nederland, Verenigde Staten en het hele Caribische gebied, ondermeer Curacao.

Onder andere door het niet kunnen voldoen aan de EU certificeringsvoorwaarden is de export naar Europa, ondermeer Nederland, volledig ingestort. Dit op twee of drie gecertificeerde bedrijven na, die aan marginale export doen.

Saillant detail: Suriname kent 2 rijstseizoenen per jaar!

Suriname heeft momenteel een BNP van niet meer dan 3.5 miljard euro , waarbij landbouw (inclusief, veeteelt en visserij) ongeveer 11% voor zijn rekening neemt.

Rijst, bananen, groente, seebop garnalen en geelvintonijn vormen de belangrijke producten.

Wanneer de landbouwproductie en export volledig worden benut, dan zou deze sector een paar miljard euro groot zijn.

Zeker gezien het feit dat Suriname een re-export hub functie kan vervullen voor Noord-Brazilië met de dichtsbijzijnde atlantische haven.

CASH CROPS - Export Potentieel Top 20

Uit alle mogelijkheden voor groente- en fruit-productie volgt hier de top 20 lijst van cash crops voor Suriname.

Aardbeien
Banaan
Boulanger
Casave
Cacao
Dwergkokos
Guave
Koffie
Komkommer
Kouseband
Mango
Markoesa
Sopropo
Tomaten
Palm Oil
Pinda
Pompoen
Rice
Spinazie
Watermeloen

Definitie Cash Crops Europe
Internationale Cash Crop lijst

Agrarisch Areaal

Het ontwikkelingsplan 2017-2021 van Suriname meldt het volgende:

"Opvallend is dat van de 4.273.095 ha voor agrarische doeleinden geschikte grond in Suriname slechts 280.620 ha ontgonnen areaal is dat bovendien grotendeels niet in productie is (zie tabel VI.3.2.1)."

In 2015 was volgens het Nationale Masterplan voor de Agrarische Ontwikkeling (LVV, 2015) van het ontgonnen areaal circa slechts 58.000 ha of 20% in productie.

Het in productie zijnde agrarisch areaal is grotendeels in de kustvlakte en wordt voornamelijk voor padieteelt gebruikt. De conclusie dat het beschikbaar en ontgonnen agrarisch areaal zwaar onderbenut is, wordt door deze data onderschreven."

Bron: Ontwikkelingsplan

Extra info: Meerjaren Ontwikkelingsplan

Farming Systems and Strategie, Matta Village (Source:WUR)

Het is niet bekend hoeveel landbouwgrond er in de periode 2020-2022 meer benut is geworden.

Er is geen gepubliceerd plan van aanpak voor de komende jaren (2023-2030) bekend, hoe gestructureerd het beschikbare areaal voor agrarische productie volledig benut gaat worden.

Boedelscheidingen en ongebruikte stukjes grond

In Suriname zijn er duizenden kleine en grote stukjes grond (tusen de 1 en 10ha) die wel ontgonnen zijn, maar waar niets op wordt verbouwd, terwijl dat dat wel zonder noemenswaardige financiele investering per direct zou kunnen.

Een van de oorzaak is boedelscheidingen. Famlies krijgen een stuk grond ge-erfd en hebben met 10 of 20 personen het eigendom over een stuk grond, wat besluitvorming rondom inzet en gebruik van de grond kan bemoeilijken.

Informatie en Educatie

Een grote oorzaak van het achterblijven van de landbouwproductie is het ontbreken van faciliteiten, middelen en kennis om te starten met het verbouwen van gewassen.

Wellicht de grootste oorzaken van het niet benutten van de vele stukjes landbouwgrond en landbouw mogelijkheden is het ontbreken van informatie en goede opleidingen.

In Suriname is er op academisch niveau de universiteit AdeKUS, die landbouwopleidingen biedt.

Ook is er ook een Mangrove instituut (MAFOSUR) opgezet vanuit de universiteit.

Gerelateerd aan de universiteit is er de organisatie CELOS, een academisch onderzoeks centrum.

De HBO instelling Polytechnic College Suriname verzorgt verschillende landbouwkundige richtingen.

Natin verzorgt landbouwopleidingen op middelbaar en voortgezet niveau.

Verafgelegen plekken van de hoofdstad in Suriname tracht men met onderwijs te bedienen via aparte instellingen.

Zo is er de Coöperatieve Vereniging Saamaka Wosu die zich richt op zelfeducatie en zelfontwikkeling van de Saramaccaners in Boven-Suriname, een ressort in District Sipaliwini.

De huidige informatie en educatie situatie in geheel Suriname is echter verre van ideaal.

Iedereen werkt hard aan de ontwikkeling, maar er is een direct vraag om extra support, resources en middelen uit het buitenland.

Prioriteitsproducten

Nu volgt een lijst met landbouw-, veeteelt- en visserij-producten die op grote schaal zouden kunnen worden geproduceerd, verwerkt en geexporteerd.

Deze producten in deze lijst hebben allen een enorm afzetpotentieel.

Rapport over gewassen in Suriname uit 1962 (Wageningen Universiteit)

We pretenderen echter niet volledig te zijn in de lijsten.

Deze lijst kan door binnen- en buitenlandse ondernemers en investeerders worden gebruikt als leidraad voor het gaan verbouwen van producten.

Granen

Rijst (hoogland rijst, longgrain en parboiled)
Mais

Groenten

Tomaten
Amsoi
Antroewa
Bitawiri
Boulanger (aubergine)
Dagoeblad
Klaroen
Sopropo
Tayerblad
Kousenband
Gomawirie
Chinese kool
Bloemkool
Sla
Oker
Wortelen
Uien
Sjalotten
Spinazie
Andijvie
Snijbonen

Fruit en Vruchten

Podosiri / Acai
Avocado (advocaat)
Amandel
Ananas
Awarra
Babydruif
Birambie
Ronde birambie (gooseberry)
Broodvrucht
Jackfruit
Bacove (de gele banaan)
Groene banaan (Plantain)
Cashew
Canteloupe
Citroen
Curaçaose appel
Djamoen
Dragonfruit
Carambola (Franse birambi)
Granaatappel
Grapefruit
Guave
Inginoto
Kasjoema
Katahar (Nangka)
Kers (West-indische kers)
Knippa (guinep)
Koemboe
Kronto (kokosnoot)
Limoen (lemmetje)
Mangistan
Mango (manja)
Maripa
Markoesa (passievrucht)
Montji-montji (Surinaamse kers)
Mope
Obe
Olijf
Papaja
Paranoto
Peper (Madamme Jeanette)
Pinda
Podosiri
Pomme de cythere
Pommerak
Pompelmoes
Pompoen
Ramboetan
Sapotille
Schusterduif
Sterappel
Switbonki
Tamarinde
Watermeloen
Zuurzak

Aardvruchten

Cassave
Zoete patat
Aardappelen
Radijs
Roti
Kurkuma
Gember
Nappi
Pomtayer
Chinese tayer
Yams
Rammenas

Kruiden, Peulvruchten en dergelijke

Kerrie
Kwasibita
Verschillende medicinale kruiden
Kowru-ati
Malva
Smeriwiwiri
Konsakawiwiri
Sangrafu
Kruidenthee
Koffie
Cacao
Hennep
Suikerriet
Katoen
Natuurlijke kleurstoffen
Kalebas (hoestdrank)
Laurierblad
Salemblad
Vamille
Nootmuskaat
Zwarte peper

Veeteelt

Runderen
Varkens
Kippen
Geiten
Schapen
Karbouwen
Paarden
Ezels
Muildieren
Eenden
Doksen
Kalkoenen
Ganzen
Parelhoenders
Duiven
Konijnen

Zie ook: https://gov.sr/thema/veeteelt/ (langzame page)

Vis en schaaldieren

Anjumara
Red Snapper
Lane Snapper
Bang bang
Kandra tiki
Catfish
Jara baka
Garnalen
Kreeft
Inktvis
Tonijn
Makreel
Bonito
Kwi kwi
Haai
Pompalo (soort zalm)
Botervis (Kleinoogombervis)
Walapa
Krobia
Sardientjes

Verwerkte Producten

De lijst met 50+ (verwerkte) producten is:

Rijstmeel (longgrain en parboiled)
Rijstwafels
Tomatenketchup
Tomatenpuree
Tomatensoep
Gemberpoeder
Ananasjam
Manjajam
Pepersambel
Chutneys
Kokoskoekjes
Cassavechips
Surinaamse cassave fortune cookies
Bananenchips
Bakbanaan
Baka Bana (gebakken bakbanaan in deegbeslag)
Sopropojam
Frozen Sopropo
Chocolade repen
Chocopasta
Chocopoeder
Citrus bakpoeder voor taarten
Ingeblikt fruit: guave, papaya en …
Ingeblikte bruine bonen (met rijst)
Thee
Koffie
Pindakaas
Peanut candybar
Pindakoekjes
Pinda chocorotsjes
Kokosbrood (plakken van kokos en suiker voor op brood)
Koekjes in de vorm van een korjaal, schilpad en piranja koekjes
Smoothies en sappen van mango en ananas
Dawet
Stroop en stroopwafels (in veel verschillende smaken)
Honing
Podosiri / Acai jam
Zeep van podosiri / acai, papaya, meloen etc….
shampoo van met mango , acai etc…
gezichtcreme met lekkere geur etc
Markoesa sap
Zuurzaksap
geraspte kokos
Cassave meel
Ingevroren cassave
Zoete patat meel
Zoete patat als frites
Soepen (zoals Saoto soep, pompoen soep)
Smoothies
Kerriepoeder
Zuurgoed (komkommer, etc..)
Guacemole (van avocados)
Wraps (van tarwemeel of mais)
Cakes en taarten
Droge garnalen
Kippenworst
Sate (van echte Surinaamse kip)
Droge vis
Plakken meloen

Bovenstaande producten en verwerkte producten zouden in grote getale kunnen worden geproduceerd en geexporteerd.

De realiteit in 2023 is echter dat in de voormalige exportgebieden (wo. VS, Nederland en Caribisch gebied), deze producten niet in de supermarkt liggen of detailhandel te koop zijn.

De uitdaging is om in de verschillende districten van Suriname voldoende kennis en middelen te organiseren zodat de agrarische sector in termen van volume en export een wederopleving doormaakt.

Zo is er in Suriname momenteel geen grote sappenfabriek, en dat terwijl er een weelde aan potentiele sappen is.

Kwekerijen / Nurseries

Om te kunnen planten hebben agro ondernemers zaaigoed en een diversiteit aan plantmateriaal nodig, zoals stekjes en ge-ente kleine boompjes.

Voor bijna alle gewassen zijn ook kleine insecten, zoals honingbijen en hommels nodig voor de voortplanting / bestuiving.

Het staat gepland om in alle districten van Suriname professionele kwekerijen / nurseries op te zetten in combinatie met tuincentra waar ook gereedschappen te koop zijn.

Deze organisaties hebben naast plantmateriaal ook spullen om insecten bij je planten te krijgen en ze beschikken over veel kennis over groei en ziektebestrijding.

De organisaties verkopen uitsluitend door de EU-gecerticieerde bestrijdingsmiddelen en door de Amerikaanse FDA goedgekeurde producten.

Het ligt in de planning 2024 om bovengeoemde activiteiten te realiseren.

Certificeringscentra

Om producten te kunnen exporteren naar de VS en de EU is het strict noodzakelijk dat ze zijn gecertifcieerd in erkende certficerinscentra in Suriname.

Het staat gepland om in alle districten een erkend certificeringscentrum te vestigen en te bemensen.

Het ligt in de planning 2024 om bovengeoemde activiteiten te realiseren.

Verpakkingsbedrijven

...

Containerexport via Luchtvracht en Zeevracht

...

Bomen planten en Mangroven

In de kustvlakte waar de meeste mensen wonen in Suriname, ligt er een grote opportunitiy om veel fruit- en vruchtbomen te planten.

Ook al durt het samen jaren voordat een boom fruit en vruchten geeft, dan nog is het een diepte investering voor de komende generaties.

Er zijn duizenden stukjes gornd in Suriname waar bomen gepland kunnen worden die voor de lokale bevolking dan voor inkomen en eten kunnen zorgen.

In all districten is men nu projecten aan het opzetten om het planten van bomen meer de aandacht te geven.

Op scholen wordt er via schooltuin projecten ook aandacht voor gevraagd.

Speciek voor de delicate kust van Suriname zijn er nu projecten om mangrovebomen te planten.

Wilt u bijdragen aan het planten van bomen neemt u dan contact op met LVV in Suriname.

Wilt u bijdragen aan het herontwikkelen van de mangroven, neemt u dan contact op met MAFOSUR in Suriname.

Landbouw in Brokopondo

De volgende producten worden momenteel hoofdzakelijk verbouwd:

Awarra (wild), Bananen, Cassave, Kokosnoot, Hoogland rijst, Tayer, Zoete patat, Yams

Amsoi, tayerblad, kouseband, dagoeblad, klaroen, komkommer, kool, Guave, Pomme de cythere, Sopropo, Tayerblad, Antrouwa, Jaripisi

De landbouw vindt overwegend handmatig plaats. Er worden slechts enkele machines gebruikt.

De volgende faciliteiten, nodig voor grootschalige landbouw, ontbreken (in 2023):

Nursery, landbouwmachines, landbouweducatie, gebrek aan natte en droge infrastructuur/wegen

Landbouw in Commewijne

Districtspagina Commewijne

De volgende producten worden momenteel hoofdzakelijk verbouwd:

Bananen, Cassave, Kool, Kokosnoot, Nappi, Tayer, Zoete patat, Yams

Amsoi, tayerblad, kouseband, dagoeblad, klaroen, komkommer, kool, Guave, Pomme de cythere, Sopropo, Tayerblad, Antrouwa, Jaripisi

De landbouw vindt overwegend handmatig plaats. Er worden slechts enkele machines gebruikt.

De volgende faciliteiten, nodig voor grootschalige landbouw, ontbreken (in 2023):

Nursery, landbouwmachines, landbouweducatie, gebrek aan natte en droge infrastructuur/wegen

Landbouw in Coronie

Districtspagina Coronie

Coronie is van oudsher het Honing en Kokos district. Nu is men bezig dat weer te herontwikkelen.

De volgende producten worden momenteel hoofdzakelijk verbouwd:

Mais, Bananen, Cassave, Kokosnoot, Nappi, Tayer, Zoete patat, Yams

Amsoi, tayerblad, kouseband, dagoeblad, klaroen, komkommer, kool, Guave, Pomme de cythere, Sopropo, Tayerblad, Antrouwa, Jaripisi

De landbouw vindt overwegend machinaal plaats.

De volgende faciliteiten, nodig voor grootschalige landbouw, ontbreken (in 2023):

Nursery, landbouwmachines, landbouweducatie, gebrek aan natte en droge infrastructuur/wegen

Landbouw in Marowijne

De volgende producten worden momenteel hoofdzakelijk verbouwd:

Mais, Bananen, Cassave, Kokosnoot, Nappi, Tayer, Zoete patat, Yams

Amsoi, tayerblad, kouseband, dagoeblad, klaroen, komkommer, kool, Guave, Pomme de cythere, Sopropo, Tayerblad, Antrouwa, Jaripisi

De landbouw vindt deels handmatig, deels machinaal plaats.

De volgende faciliteiten, nodig voor grootschalige landbouw, ontbreken (in 2023):

Nursery, landbouwmachines, landbouweducatie, gebrek aan natte en droge infrastructuur/wegen

Landbouw in Nickerie

Districtspagina Nickerie

De volgende producten worden momenteel hoofdzakelijk verbouwd:

Rijst, Mais, Cassave, Bananen, Kokos

Amsoi, tayerblad, kouseband, dagoeblad, klaroen, komkommer, kool, Guave, Pomme de cythere, Sopropo, Tayerblad, Antrouwa, Jaripisi

De landbouw vindt overwegend machinaal plaats.

De volgende faciliteiten, nodig voor grootschalige landbouw, ontbreken (in 2023):

Nursery, landbouwmachines, landbouweducatie, gebrek aan natte en droge infrastructuur/wegen en pompen.

In Nickerie is er behoefte aan grote mobiele pompen ten behoeve van de ontwatering van de percelen.

Bij WACAI werken slechts 2 van de 4 pompen.

Landbouw in Para

De volgende producten worden momenteel hoofdzakelijk verbouwd:

Bananen, Cassave, Kokosnoot, Nappi, Tayer, Zoete patat, Yams

Amsoi, tayerblad, kouseband, dagoeblad, klaroen, komkommer, kool, Guave, Pomme de cythere, Sopropo, Tayerblad, Antrouwa, Jaripisi

De landbouw vindt deels handmatig, deels machinaal plaats.

De volgende faciliteiten, nodig voor grootschalige landbouw, ontbreken (in 2023):

Nursery, landbouwmachines, landbouweducatie, gebrek aan natte en droge infrastructuur/wegen en pompen.

Landbouw in Paramaribo

De volgende producten worden momenteel hoofdzakelijk verbouwd:

Bananen, Cassave, Nappi, Tayer, Zoete patat, Yams

Amsoi, tayerblad, kouseband, dagoeblad, klaroen, komkommer, kool, Guave, Pomme de cythere, Sopropo, Tayerblad, Antrouwa, Jaripisi

De landbouw vindt overwegend handmatig plaats. Er worden slechts enkele machines gebruikt.

De volgende faciliteiten, nodig voor grootschalige landbouw, ontbreken (in 2023):

Nursery, landbouwmachines, landbouweducatie, gebrek aan natte en droge infrastructuur/wegen

Landbouw in Saramacca

De volgende producten worden momenteel hoofdzakelijk verbouwd:

Mais, Bananen, Cassave, Kokosnoot, Nappi, Tayer, Zoete patat, Yams

Amsoi, tayerblad, kouseband, dagoeblad, klaroen, komkommer, kool, Guave, Pomme de cythere, Sopropo, Tayerblad, Antrouwa, Jaripisi

De landbouw vindt deels handmatig, deels machinaal plaats.

De volgende faciliteiten, nodig voor grootschalige landbouw, ontbreken (in 2023):

Nursery, landbouwmachines, landbouweducatie, gebrek aan natte en droge infrastructuur/wegen en pompen.

Landbouw in Sipaliwini

De volgende producten worden momenteel hoofdzakelijk verbouwd:

Bananen, Cassave, Kokosnoot, Nappi, Tayer, Zoete patat, Yams

Amsoi, tayerblad, kouseband, dagoeblad, klaroen, komkommer, kool, Guave, Pomme de cythere, Sopropo, Tayerblad, Antrouwa, Jaripisi

De landbouw vindt overwegend handmatig plaats. Er worden slechts enkele machines gebruikt.

De volgende faciliteiten, nodig voor grootschalige landbouw, ontbreken (in 2023):

Nursery, landbouwmachines, landbouweducatie, gebrek aan natte en droge infrastructuur/wegen en pompen.

Landbouw in Wanica

De volgende producten worden momenteel hoofdzakelijk verbouwd:

Bananen, Cassave, Kokosnoot, Nappi, Tayer, Zoete patat, Yams

Amsoi, tayerblad, kouseband, dagoeblad, klaroen, komkommer, kool, Guave, Pomme de cythere, Sopropo, Tayerblad, Antrouwa, Jaripisi

De landbouw vindt deels handmatig, deels machinaal plaats.

De volgende faciliteiten, nodig voor grootschalige landbouw, ontbreken (in 2023):

Nursery, landbouwmachines, landbouweducatie, gebrek aan natte en droge infrastructuur/wegen en pompen.

Landbouworganisaties

De volgende organisaties zijn betrokken bij de landbouw (wo. ook veeteelt en visserij) in Suriname

LVV - Het minsiterie van Landbouw, Veeteelt en Visserij - www.gov.sr
ADRON - Rijstinstituut - www.snri-adron.com
CELOS - REsearch Centrum - www.celos.sr.org
Agrarisch laboratorium in Tijgerkreek
FSA - Federatie van Surinaamse Agrariërs
Agricultural Technical Cooperation Center
Agras - Vereniging voor Ondersteuning van de Agrarische sector in Suriname
VEAPS - Vereniging van Exporteurs van Agrarische Producten in Suriname
d'ONS - Stichting duurzame Ontwikkeling Nederland Suriname - www.stdons.nl

Opleidingsorganisaties met Landbouwlundige richtingen

AdeKUS - Anton de Kom Universiteit - www.uvs.edu
PCS - Polytechnic College Suriname - www.ptc.edu.sr
NATIN - Natuurtechnisch Instituut - www.natin.sr

Handelsmissies en Studiereizen

Ondernemers, investeerders, studenten en toeristen die geinteresseerd zijn in de landbouw in Suriname, kunnen zelfstandig Suriname bezoek, maar ook deelnemen aan handelsmissies en studiereizen.

Onder andere de volgende organisaties bieden studiereizen en handelsmissies aan naar Suriname:

SVS (Stage en Verblijf Suriname) - Studiereisnaarsuriname.nl
Agroreizen - www.agroreizen.nl
Handelsmissie.sr
Ondernemershuis - www.ondernemershuis.sr
Internationaal Ondernemen - internationaalondernemen.nl
RVO - www.rvo.nl
Dragon1

Wilt u voorafgaand aan een bezoek met Suriname contact hebben met personen of organisaties in de landbouw, dan kan dat altijd via ons, Discover Suriname.

Stuurt u daartoe een email naar info@discover-suriname.com

De Toekomst van Landbouw in Suriname: 100 Miljard Euro Export per jaar!

De landbouw in Suriname heeft een enorme potentie en gaat een zeer zonnige toekomst tegemoet.

Als we de vergelijking trekken met een land als Nederland, dan gaat de landbouwsector in Suriname de belangrijkste sector worden die zelfs meer inkomsten gaat genereren dan de Oil & Gas sector.

Nederland: 124 miljard EURO landbouwexport in 2023

In 2023 exporteerde Nederland voor 124 miljard EURO aan landbouwproducten.

Slechts 2 miljoen hectare in Nederland wordt gebruikt voor landbouw en een deel van de export komt uit herexport.

Suriname: < 1 miljard EURO landbouwexport in 2023

Suriname zou potentieel 4 miljoen hectare voor landbouw kunnen gebruiken en de herexport hub voor Brazilië (tax-free industrial hub) kunnen zijn.

Suriname zou op die wijze minimaal 100 miljard euro aan landbouwproducten jaarlijks kunnen exporteren.

Gezien de aanstaande wereldwijde voedselschaarste (in 2050) en de huidige klimaatverandering (waardoor veel landen minder goed voedsel kunnen produceren) zal de behoefte aan natuurlijke (niet kunstmatige) voedselproductie alleen maar toenemen.

Voorwaarde is wel dat er een "Masterplan Ontwikkeling Landbouw Suriname 2050" komt en dat men intens gaat samenwerken met buitenlandse kennispartners en investeerders, om nieuwe professionele landbouwbedrijven mogelijk te maken.

De natuurlijke en historische samenwerkingsbanden die Suriname heeft met de landbouwuniversiteit van Wageningen in Nederland (WUR) en andere landbouwscholen zouden weer flink kunnen worden aangehaald.

Momenteel zijn er nog steeds veel mensen in Suriname die zijn afgestudeerd in Wageningen.

Er is wel een plaats Wageningen in Suriname, maar geen permanente locatie van de universiteit of andere landbouwscholen.

Discover Suriname als ontwikkelingsprogramma tracht met deze informatiepagina over de landbouw in Suriname een wezenlijke bijdrage te leven aan het intensiveren van de betrekking tussen de Nederlandse en Surinaamse landbouw.